Het vetzuur omega-3, dat van nature voorkomt in zeevoeding zoals algen, krill, schaal- en schelpdieren en vis, speelt een belangrijke rol in het reguleren van de ontstekingsreactie die plaatsvindt na infectie met pathogenen. Hoe beter de ontstekingsreactie gereguleerd wordt, hoe kleiner de kans dat de ziekte die op besmetting volgt een ernstig verloopt kent. In dit artikel vertellen we u hoe dit precies werkt.
Verschillende soorten vetzuren en hun functie
Arachidonzuur (AA), een meervoudig onverzadigd omega-6 vetzuur, eicosapentaeenzuur (EPA) en docosahexaeenzuur (DHA), beide meervoudig onverzadigde omega-3 vetzuren, zijn de voorlopers van een aantal lipiden die ontstekingsreacties reguleren: de eicosanoïden.
Er zijn zowel pro-inflammatoire als anti-inflammatoire eicosanoïden.
AA is voorloper van de pro-inflammatoire eicosanoïden zoals leukotrieen B4 (LTB4) en prostaglandine E2 (PGE2) (zie afbeelding 1). EPA en DHA zijn dan weer voorlopers van de anti-inflammatoire eicosanoïden waavan de lipoxinen de belangrijkste zijn. Ze maken samen onderdeel uit van het regelmechanisme waarmee een ontsteking zichzelf onder controle houdt. Dit mechanisme wordt ook wel ‘resoleomics’ genoemd, verwijzend naar ‘to resolve’.
Initieel neemt de ontstekingsactiviteit sterk toe. Van zodra er meer PGE2 dan LTB4 wordt geproduceerd vindt de eicosanoïdenswitch plaats waarbij nu de productie van anti-inflammatoire eicosanoïden wordt aangezwengeld en de productie van pro-inflammatoire eicosanoïden wordt geremd. Zodra er voldoende anti-inflammatoire eicosanoïden zoals lipoxinen zijn zal de ontsteking tijdig beëindigd worden.
Zelfregulerende ontsteking
Resoleomics is het evolutionaire mechanisme achter het herstel van een ontstekingsreactie na bijvoorbeeld een infectie. Het is een natuurlijk, zelf-limiterend proces van ontsteking, waardoor de ontstekingsreactie niet uit de hand loopt en op tijd wordt opgelost. Het proces van resoleomics kan worden onderverdeeld in drie fasen (afbeelding 1):
Initiatiefase: productie van pro-inflammatoire eicosanoïden zorgt voor een ontstekingsreactie om het pathogeen onschadelijk te maken
Oplossingsfase: de switch van de productie van pro-inflammatoire naar de productie van anti-inflammatoire eicosanoïden (eicosanoïdenswitch), waarna de ontsteking afneemt
Beëindigingsfase: de fase waarin anti-inflammatoire eicosanoïden zorgen voor oplossing van de ontsteking.
Door middel van dit mechanisme wordt voorkomen dat immuuncellen te lang actief blijven en daardoor onnodige, bijkomende schade veroorzaken.
Omega-3/omega-6 balans bepaalt het verloop van de ontsteking
In het proces van resoleomics spelen alle onverzadigde vetzuren een rol. Omega-3- en omega-6-vetzuren (EPA, DHA en AA) afkomstig uit onze voeding worden ingebouwd in onze celmembranen en kunnen uit celmembranen vrijkomen tijdens een ontstekingsreactie. Dan vervullen ze lokaal op de plek van de infectie hun ontstekingsremmende of -bevorderende functie.
De samenstelling van deze vetzurenpool bepaalt het niveau van de ontsteking die in het weefsel zal optreden. Bevat een celmembraan meer of zelfs overwegend omega-6-vetzuren, dan zal de ontstekingsreactie groter zijn dan wanneer een celmembraan meer omega-3-vetzuren bevat.
Een tekort aan omega-3-vetzuren kan ertoe leiden dat een ontsteking niet tijdig wordt opgelost en blijft sluimeren of zelfs uit de hand loopt. Een verstoorde balans tussen omega-3 en omega-6 verstoort het natuurlijke proces van resoleomics [3]. Wanneer het niveau van de omgea-3 vetzuren EPA en DHA hoog genoeg is ten opzichte van het niveau van omega-6, kan het proces van resoleomics op de juiste manier verlopen en kan de ontsteking op tijd worden opgelost.
De verhouding tussen omega-6- en omega-3-vetzuren in westerse voeding is ongeveer 15-25:1, terwijl een verhouding van circa 5:1 tot 1:1 wenselijk is en evolutionair herkenbaar is. Om de verhouding te herstellen, moet men de inname van omega-3 verhogen en die van omega-6 drastisch minderen.
Hoe beter de verhouding tussen omega-3 en omega-6, hoe beter de natuurlijke ontstekingsremming verloopt en hoe kleiner de kans op een uit de hand lopende of sluimerende infectie.
Gelet op het feit dat omega-6-vetzuren al in ruimte mate in ons Westerse voedingspatroon aanwezig zijn, en het lichaam overigens over voldoende andere manieren beschikt om een ontsteking op te wekken indien nodig, is het van groot belang dat we met name beschikken over een voldoende hoeveelheid omega-3- vetzuren om ontstekingen ook weer uit te zetten.